روایات بسیاری در بصائر نقل شده که حکایت از علم و آگاهی اهل بیت به تمامی شرایع آسمانی و ادیان الهی دارد. این روایات در جاهای مختلف از کتاب و ذیل عناوین گوناگون نقل شده است. برخی از روایات بر وجود کتابهای انبیاء پیشین از جمله تورات، انجیل، زبور و صحف ابراهیم در دست اهل بیت دلالت دارند،[۴۲۶] گروهی از روایات به این موضوع اشاره دارد که دانایی اهل بیت به شرایع آسمانی و کتابهای آنان به حدی است که میتوانند میان هر گروهی براساس کتاب آسمانی آنها داوری کنند و آگاهی آنان به تورات و انجیل از خود یهودیان و مسیحیان بیشتر است[۴۲۷]، در دسته دیگری از روایات قضایایی نقل شده که نشان دهنده احاطه اهل بیت به شرایع آسمانی و کتابهای آنان دارد، همچون خواندن کتب انبیاء پیشین با لغت و زبان همان کتابها[۴۲۸]، و یا نقل کلمات و جملاتی از کتابهای انبیاء پیشین و احتجاجات اهل بیت به کتب ادیان پیشین به هنگام مناظره با عالمان آن ادیان و… که در بصائر و بسیاری دیگر از منابع نقل شده، همگی بر علم کامل و احاطه اهل بیت بر ادیان الهی و کتابهای انبیاء پیشین دلالت دارد.
اعتقاد به علم اهل بیت به تمامی شرایع آسمانی، اعتقادی غلوآمیز نیست؛ چرا که با هیچ یک از ملاکهایی که برای غلو بیان شد، مطابقت و همخوانی ندارد، بررسی این موضوع در میان منابع معتبر نشان میدهد، که آگاهی اهل بیت از ادیان پیشین و کتابهای آنها حقیقتی است که باید بدان معترف بود، با ملاحظه اسناد و روایاتی که صفار در بصائر نقل کرده، معلوم میشود، روایاتی که با اسناد صحیح نقل شده، کم نیستند، از طرف دیگر در اکثر منابع حدیثی شیعه میتوان روایاتی را مشاهده کرد، که صریحاً یا تلویحاً بر آگاهی اهل بیت از شرایع آسمانی دلالت دارند، مرحوم کلینی علاوه بر نقل روایاتی در جاهای مختلف کتاب، در چندین باب اختصاصاً به این موضوع پرداخته است[۴۲۹]. علامه مجلسی در جلد ۲۶ بحارالانوار روایات زیادی را از منابعی چون کافی، معانی الاخبار، توحید صدوق، امالی صدوق، کمال الدین، محاسن برقی، تفسیر قمی، تفسیر عیاشی، اختصاص مفید، احتجاج طبرسی و بصائر الدرجات، نقل کرده است[۴۳۰]. بنابراین اعتقاد و اعتراف به آگاهی اهل بیت از شرایع آسمانی و کتابهای آنان، امری صحیح و مبتنی بر دلائل محکم و غیرقابل انکار است.
۳ / ۳
اسرار الهی
جناب صفار در بصائر و ذیل بابی با عنوان «باب فی الائمه، انّ عندهم اسرار الله یؤدی بعضهم الی بعض و هم امناؤه»[۴۳۱] روایاتی را نقل کرده که بر وجود اسرار الهی نزد اهل بیت و آگاهی آنان از این اسرار دلالت دارد، در این که مصادیق این اسرار چیست؟ توضیحی در این روایت نیامده است؛ اما از برخی روایات برمیآید، که بخشی از علوم اهل بیت آگاهیهایی است که جزو اسرار الهی شمرده میشود[۴۳۲]. از نظر ثبوتی، آگاهی اهل بیت از اسرار الهی و اعتقاد به این مسأله مستلزم هیچگونه غلوّی نیست، چرا که در تمامی این روایات به این مطلب اشاره شده که این اسرار از سوی خداوند به پیامبر اکرم و از سوی ایشان به امیرالمؤمنین و به بقیه ائمه رسیده است.[۴۳۳]
از مجموع شش روایتی که صفار نقل کرده، دو روایت با سند صحیح (روایت ۳ و ۶) و دو روایت با سند موثق (روایت ۴ و ۵) و دو روایت با سند ضعیف (روایت ۱ و ۲) نقل شده است. روایت چهارم عیناً در «اختصاص»[۴۳۴] و روایت ششم در «الکافی»[۴۳۵]، «الغیبه»[۴۳۶] و «تحف العقول»[۴۳۷] نقل شده است. چهار روایت دیگر در منبعی غیر از بصائر الدرجات یافت نشد.
در این که برخی اسرار الهی نزد اهل بیت بوده است شکی نیست و این مسأله اختصاص به کتاب بصائر ندارد، روایات متعددی را میتوان در منابع حدیثی مشاهده کرد که بر این موضوع تأکید دارند، در برخی از این روایات از اهل بیت با عناوینی چون «موضع سرّ الله، حفظه سرّ الله، المؤتمن علی سرّ الله»[۴۳۸] یاد شده است که به روشنی از آگاهی اهل بیت از اسرار الهی خبر میدهد. و در روایت دیگری که مرحوم کلینی در کافی نقل کرده، امام صادق به صراحت از وجود برخی اسرار الهی نزد اهل بیت سخن گفته است:
«ان عندنا والله سرّاً من سرّ الله وعلماً من علم الله…».[۴۳۹]
۳ / ۴
اسرار درونی و نهفته انسانها
از دیگر مصادیق آگاهیهای ویژه اهل بیت، که میتواند برای برخی سؤال برانگیز باشد، آگاهی آنان از اسرار نهفته و افکار نگفته انسانها است؛ گر چه جناب صفار در جاهای مختلفی از کتاب، روایاتی نقل کرده که بر این مطلب دلالت دارند، در چندین باب نیز، اختصاصاً به این موضوع پرداخته است: «باب فی الائمه انهم یعرفون الاضمار وحدیث النفس، قبل ان یخبروا به»[۴۴۰]، «باب فی الائمه انهم یخبرون شیعتهم بافعالهم وسرهم وافعال غیبهم وهم غیب عنهم»[۴۴۱]، «باب فی الائمه یخبرون شیعتهم باضمارهم وحدیث انفسهم»[۴۴۲]، «باب فی الائمه انهم یعرفون من یدخل علیهم فی الایمان والنفاق»[۴۴۳]، «باب فی الائمه انهم یعرفون من یدخل علیهم بالخیر والشر والحب والبغض»[۴۴۴].
در گروهی از روایات، ائمه تصریح دارند که با نگاه به چهره فرد و یا اطلاع از اسم شخص، ایمان یا نفاق و محبت یا بغض افراد برایشان آشکار میگردد، مانند روایت صحیحی که عبد الله بن جندب نقل کرده است:
«عن عبد الله بن جندب، انه کتب الیه ابوالحسن:
انّا لنعرف الرجل اذا رأیناه بحقیقه الایمان و بحقیقه النفاق».[۴۴۵]
این روایت عیناً در بسیاری از منابع معتبر با اسناد متفاوت نقل شده است.[۴۴۶]
در دسته دیگری از روایات ائمه از اموری که راوی یا فرد دیگر آن را پنهان کرده، خبر میدهند، همانند بازگویی از زندگی فرد و یا بیان حوادثی که برای فرد اتفاق افتاده و کسی از آن خبر ندارد و یا اشاره به افکاری که به ذهن برخی خطور کرده و…
در مورد این روایات دو دیدگاه و دو برداشت میتواند مطرح باشد:
۱ـ اهل بیت به همه اسرار درونی و رازهای نگفته و نهفته و امور پنهانی انسانها آگاهند و یا میتوانند آگاهی پیدا کنند، به استثناء مواردی که خداوند اراده نماید که بر هیچ کس آشکار نشود.
۲ـ آگاهی اهل بیت از این امور موردی و به اصطلاح «قضیه فی الواقعه» بوده و نمیتوان به نحو عام و کلی مطرح کرد.
دیدگاه اول میتواند به دلایل و شواهد زیر تمسک جوید:
۱ـ روایات بسیاری که در منابع معتبر حدیثی آمده و تنها در کتاب بصائر بیش از ۶۰ حدیث در این مورد نقل شده، از باب نمونه بوده و شاهدی است بر آگاهی عام و کلی اهل بیت از این امور. گذشته از آن که لسان برخی از روایات عام و مطلق است، مثل روایتی که از عبد الله بن جندب در صفحات پیشین نقل شد.
۲ـ روایت صحیح منقول از بکار بن کردم[۴۴۷]، در این روایت امام علی به جویریه بن عمر العبدی میفرماید: والله لانا اعلم بک منک بنفسک، أتنسی صنیعک بالجاهلیّه الجهلاء… .
۳ـ روایات «الامام اذا شاء ان یعلم علم»، طبق این روایات ائمه اگر ارداده کنند، میتوانند از تمامی اسرار افراد آگاه شوند.
۴ـ جنبه های دیگر علوم اهل بیت مانند، علم به اسرار الهی، علم به ما کان وما یکون و… مؤیدی است بر آگاهی آنان از امور پنهانی افراد.
دیدگاه دوم نیز میتواند دلایل زیر را اقامه کند:
۱ـ سیره عملی اهل بیت نشان دهنده عدم آگاهی از تمامی اسرار انسانهاست.
۲ـ موارد ذکر شده، اندک بوده و در مقابل موارد بسیاری که ائمه چنین اموری را اظهار نکردهاند، قابل اعتنا نیست.
۳ـ طبق برخی روایات، خداوند متعال، برخی از اسرار و گناهان بندگان خود را حتی از ملائکه مقرب و انبیاء مرسل مخفی نگه میدارد.[۴۴۸]
دلایل دیدگاه دوم قابل مناقشه میباشد، اولا: مواردی که در روایات آمده، قابل اعتناء است و آنچه ذکر شده، نمونههایی از آگاهیهای اهل بیت بوده و نتیجهگیری از این موارد بر آگاهی اهل بیت از امور پنهانی افراد، منطقی و معقول است.
ثانیاً: قبول داریم که ائمه در اکثر موارد براساس علم عادی رفتار میکردند، اما این مسأله دلیلی بر عدم آگاهی آنان نیست و موارد ذکر شده، گواه روشنی بر آگاهی اهل بیت از این امور است.
ثالثاً: میپذیریم که امکان دارد امور و اسراری باشد، که خداوند متعال آنها را بر هیچ کس آشکار نسازد، اما این موارد استثنایی، دلیلی نمیشود که کل آگاهی اهل بیت از اسرار پنهانی افراد نفی شود، آری، مشیت اهل بیت وابسته به مشیت الهی است و آنان مصداق بارز و اتم «وما تشاؤون الا أن یشاء الله» هستند و اموری که خداوند بخواهد، بر همه مخفی بماند، مورد مشیت و اراده اهل بیت واقع نمیشود.
در هر حال پذیرش آگاهی اهل بیت از اسرار درونی و نهفته انسانها، امری موجه و قابل قبول است و مستلزم هیچ گونه غلوی در حق اهل بیت نیست، چرا که این مسأله هیچ گونه وجه تطابقی با معیارهای غلو ندارد و در واقع موهبتی الهی و علمی ویژه است که به اذن و ارادۀ الهی به آنان داده شده است، از طرف دیگر خبر دادن از امور پنهانی افراد حداقل از سوی انبیاء الهی امری متواتر بوده و در همه ادیان پذیرفته شده است، گذشته از آن که حتی افراد عادی نیز طبق آنچه مشهور است، در اثر سیر و سلوک و تهذیب نفس میتوانند از امور پنهانی افراد تا حدودی آگاه شوند[۴۴۹].
بررسی اسناد روایات نقل شده در کتاب بصائر در این موضوع، نشان میدهد که تعداد قابل توجهی از آنها با اسناد صحیح، موثق و حسن نقل شده است و البته تعدادی از روایات نیز با ضعف در سند مواجه هستند. این روایات عیناً یا بالمضمون در بسیاری از منابع حدیثی شیعه نقل شده است.[۴۵۰]
۳ / ۵
علم به شئونات سایر موجودات
جناب صفار در بابی با عنوان «باب فی الائمه وانّ الجن یأتیهم فیسئلونهم عن معالم دینهم ویرسلونهم فی حوائجهم ویعرفونهم»[۴۵۱]، روایاتی نقل کرده که حکایت از مراجعه افرادی از «جنّ» خدمت ائمه و اخذ معالم دینشان از محضر ائمه دارد.
ذی شعور، مختار و مکلف بودن جنیان همانند انسانها امری مسلم بوده و همه محققین بر این مطلب اتفاق نظر دارند و از آیات زیادی در قرآن میتوان به روشنی به این نتیجه دست یافت[۴۵۲]. در برخی از آیات جنیان در کنار انسانها مخاطب کلام الهی قرار گرفتهاند.[۴۵۳] علاوه بر ذی شعور، مکلف و مختار بودن جنیان، برخی آیات بر شمول رسالت پیامبر اکرم و هدایت قرآن نسبت به جنیان دلالت دارد[۴۵۴]، در آیاتی از سوره احقاف آمده است که گروهی از جنیان پس از گوش فرا دادن به قرآن، ایمان آورده و به سوی قومشان برای تبلیغ و هدایت بازگشتند[۴۵۵]. در برخی از منابع به نقل از مفسّرین حتی تعداد و اسامی جنیانی که نزد پیامبر اکرم آمده بودند نیز ذکر شده است.[۴۵۶] در روایتی از امام علی نقل شده که گروهی از جنیان با رسول خدا بر به جای آوردن، نماز، روزه، زکات، حج، جهاد و خیرخواهی برای مسلمانان بیعت کردند[۴۵۷]، علامه طباطبایی پس از نقل این روایت مینویسد: این که عبادات جنیان، مخصوصاً زکات و جهادشان به چه نحو است برای ما مجهول است.[۴۵۸]
از آنچه گفته شد، معلوم میشود که جنیان برای دریافت هدایت و اخذ معارف الهی به پیامبر اکرم مراجعه میکردند و اصولاً پیامبر اسلام چون هم پیامبر انس است و هم پیامبر جن، آنان مکلف و موظف بودند که به ایشان ایمان آورده و از تعالیم پیامبر و قرآن پیروی کنند. از طرفی همچنان که مسلمانان پس از پیامبر گرامی اسلام موظف بوده و هستند که تحت سرپرستی و امامت اهل بیت ایشان درآیند، جنیان نیز همانند انسانها مکلف و موظف هستند، پس از پیامبر اسلام به اوصیاء او ایمان آورده و تحت هدایت و سرپرستی آنان قرار بگیرند، بنابراین آنچه در روایات بصائر الدرجات و منابع دیگر از مراجعه جنیان به اهل بیت برای اخذ معارف الهی آمده، اموری صحیح، قابل قبول و منطبق بر تعالیم قرآن کریم میباشد و هیچگونه ارتباطی با غلو پیدا نمیکنند. از مجموع ۱۵ روایتی که صفار نقل کرده، هفت روایت با سند صحیح. (۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۸، ۱۲) و یک روایت با سند موثق (۱۰) و هفت روایت با سند ضعیف (۱، ۷، ۹، ۱۱، ۱۳، ۱۴، ۱۵) نقل شده است. روایات مربوط به این موضوع در دیگر منابع معتبر نیز نقل شده است.[۴۵۹]
۳ / ۶
زبان همه انسانها
آگاهی اهل بیت از جمیع لغات و تکلم به تمامی زبانها، مسألهای است که در اکثر منابع حدیثی شیعه، روایات متعددی دربارۀ آن نقل شده است.[۴۶۰] حتی در برخی از روایات، از جمله خصوصیات و نشانه های شناخت امام، آگاهی او از تمام لغات و تکلم به تمامی زبانها دانسته شده است.[۴۶۱]
در این که آیا عقلاً واجب است که امام به تمامی لغات آگاه باشد؟ اختلاف است، شیخ مفید، ضمن نفی وجوب عقلی آن مینویسد:
«القول فی معرفه الائمه بجمیع الصنائع وسائر اللغات، واقول: انه لیس بممتنع ذلک منهم ولا واجب من جهه العقل والقیاس، وقد جاءت أخبار عمّن یجب تصدیقه بانّ آل محمّد قد کانوا یعلمون ذلک، فان ثبت وجب القطع به من جهتها علی الثبات ولی فی القطع به منها نظر والله الموفق للصواب وعلی قولی هذا جماعه من الامامیّه، وقد خالف فیه بنو نوبخت رحمهم الله وأوجبوا ذلک عقلا وقیاسا».[۴۶۲]
از سخن شیخ مفید برمیآید که از روایات برای ایشان قطع حاصل نشده است، در مقابل علامه مجلسی مینویسد:
«أمّا کونهم عالمین باللغات، فالاخبار فیه قریبه من حدّ التواتر وبانضمام الاخبار العامّه لا یبقی فیه مجال شکّ… واما حکم العقل بلزوم الامرین ففیه توقف وان کان القول به غیر مستبعد»[۴۶۳].
در هر حال این نکته واضح است که آگاهی اهل بیت از جمیع لغات و زبانها مستلزم هیچگونه غلوی نیست و با توجه به کثرت روایات، این نوع آگاهی اهل بیت غیر قابل انکار است[۴۶۴]، تنها در کتاب بصائر الدرجات در ضمن چهار باب و بیش از ۳۰ روایت به این مسأله اشاره شده است[۴۶۵]، تعداد زیادی از این روایات با سند صحیح، موثق و یا حسن روایت شده است.
۳ / ۷
زبان حیوانات
از جمله آگاهیهای ویژه اهل بیت که در روایات بصائر الدرجات و دیگر منابع حدیثی بدان پرداخته شده است، آگاهی از زبان پرندگان و دیگر حیوانات میباشد. جناب صفار در دو باب این روایات را جمع کرده است: «باب فی الائمه انهم یعرفون منطق الطیر»[۴۶۶]، «باب فی الائمه، انهم یعرفون منطق البهائم ویعرفونهم ویجیبونهم اذا دعوهم»[۴۶۷] در تعدادی از روایات، اهل بیت با اشاره تلویحی به آیه شریفه قرآن، ] ðX¤WèWè ñÝHTWÙ`~VÕSTª W$ ISè
W WÓWTÎWè WäQSTÿKVH;TTWTÿ ñ§PVÞÖ@
WÞpTÙYPÕSTÆ WÌY¹ÞWTÚ X¤<kJð¹Ö@
WÞ~YTèRK
Wè ÝYÚ PXÔSÒ ]$òpøW® QWÜMX
W¡HTWå WéSäVÖ SÔTTpµWÉ<Ö@
SÜkYSÙ<Ö@
[ [۴۶۸] با حضرت سلیمان که به فرموده قرآن، زبان پرندگان را میدانست، همنوا شده و میفرمایند: «ما زبان پرندگان را تعلیم یافتهایم و از هر چیزی به ما داده شده است»، در روایتی امام علی خطاب به ابن عباس میفرماید:
«خداوند به ما زبان پرندگان را تعلیم داده است، همانگونه که به سلیمان بن داود تعلیم داد و همچنین زبان هر جانوری در دریا و خشکی».[۴۶۹]
به منظور کسب موفقیت، تیم مدیریت پورتفولیوی باید:
برنامه استراتژیک سازمان را درک کند.
معیارهای استراتژیک سازمانی برای مدیریت پورتفولیوی تعریف نماید.
تمامی پروژه ها، طرحها و دیگر اجزای سازمانی پورتفولیوی را مدنظر قرار دهد.
فرآیندهای الزامی مورد توافق توسط سازمان و یا تیم را پیگیری نماید.
۲-۲-۲۳ فرایندهای مدیریت پورتفولیوی
فرآیندهای مدیریت پورتفولیوی را می توان در قالب دو دسته طبقه بندی کرد:
گروه فرایند همسوسازی: تعیین میکند چگونه اجزا در پورتفولیوی طبقه بندی، ارزیابی، انتخاب و مدیریت میشوند.
گروه فرایند پایش و کنترل: بازنگری دوره ای شاخص های عملکرد برای همسوسازی با اهداف استراتژیک و صحه گذاری منافع حاصل از اجزای پورتفولیوی برای سازمان. (PMI,2006)
تیم مدیریت پورتفولیوی مسئولیت تعیین فرآیندهای مناسب و میزان عمق اجرای هر فرایند را برای یک سازمان معین و همچنین یک پورتفولیوی مشخص دارد. (PMI,2006)
(شکل ۲-۱۳) فرآیندهای مدیریت پورتفولیوی
۲-۲-۲۴ اداره پورتفولیوی
(شکل ۲-۱۴) اداره پورتفولیوی(PMI,2006)
۲-۲-۲۴-۱ شناسایی اجزا
هدف از شناسایی عبارتست از به روزآوری لیست اجزا با اطلاعات کافی از اجزای جاری و جدیدی که از طریق مدیریت پورتفولیوی مدیریت خواهند شد.
فعالیتهای کلیدی این فرایند عبارتند از:
-ارزیابی اجزای جاری و پیشنهاد اجزای جدید
-عدم پذیرش اجزایی که در تعاریف از پیش تعیین شده قرار ندارند.
-دسته بندی اجزای شناسایی شده به دسته های از پیش تعیین شده مانند پروژه، طرح، پورتفولیوی و سایر کارها(PMI,2006)
(شکل ۲-۱۵) شناسایی اجزاء
الف) تعریف اجزا
تعریف اجزا بر اساس اهداف طرح های عملیاتی و یا استراتژیک انجام می شود. تعریف اجزا برای غربال اولیه لیست اجزا بسیار مفید میباشد. در تعریف اجزا به موارد زیر اشاره می شود: (PMI,2006)
همسویی با استراتژی
کلاس اجزا
اندازه (بودجه، منابع و …)
مدت اجرا
تاثیرات روی سود
تاثیرات روی ریسک
میزان اضطرار
ب)توصیف کننده های کلیدی
به منظور طبقه بندی، ارزیابی و انتخاب اجزا بکار می رود. ومعیاری برای پایش و کنترل عملکرد اجزا و اطمینان از سودآوری آنها می باشند.
به نمونه هایی از توصیف کنندههای کلیدی در زیراشاره شده است.
شرح اجزا - مشتری و حامیان اجزا
طرح های سطح بالا - ذینفعان کلیدی
ابزار و تکنیک ها برای تهیه لیست اجزا به همراه مجموعه مشترکی از توصیف کنندههای کلیدی، برای مقایسه، ارزیابی و انتخاب های بعدی بکار می روند.
برخی از توصیف کنندههای کلیدی نیز می توانند به عنوان فیلتر اولیه در پذیرش و یا رد اجزا، برای ارزیابی های بعدی عمل نمایند. (ویلیام،۲۰۰۶)
۲-۲-۲۴ -۲ طبقه بندی اجزا
طبقه بندی اجزا شامل تخصیص اجزا به طبقات با مجموعه ای از فیلتر ها و معیارهای تصمیم گیری مشترک میباشد. طبقات بر اساس طرح های استراتژیک تعریف میشوند.
اجزا در یک طبقه مشخص اهداف مشترکی دارند و میتوانند بر همان مبنا اندازهگیری شوند.
طبقه بندی اجزا برای توازن در سرمایه گذاری و ریسک میان همه اهداف و طبقات استراتژیک به سازمان کمک میکند.
فعالیت های کلیدی طبقه بندی اجزا عبارتند از :
شناسایی طبقات استراتژیک بر اساس طرح استراتژیک
مقایسه اجزای شناسایی شده با معیارهای طبقه بندی
ضریب بتا
سطح معنی داری
نتیجه
مقدارثابت
۵۰۳/۰
۲۵۳/۰
۰۰۰/۰
تایید فرضیه
فعالیت های پیشبرد فروش
۵۰۳/۰
۰۰۰/۰
با توجّه به جدول ۴-۱۲ مشاهده می شود که مقدارسطح معنی داری بدست آمده کمتر از پنج صدم می باشد (۰۵/۰ >000/0 Sig =). به همین با اطمینان ۹۵ درصد فرضیه تحقیق تایید می شود، بنابراین فعالیت های پیشبرد فروش بر ارزش ویژه برند شرکت تاثیر دارد. همچنین بر اساس این جدول می توان گفت که مقدار شدت تأثیر ® فعالیت های پیشبرد فروش بر ارزش ویژه برند شرکت پارس خزر، برابر ۳/۵۰ درصد می باشد، بدین معنا که فعالیت های پیشبرد فروش به میزان ۳/۵۰ درصد بر ارزش ویژه برند شرکت پارس خزر می شود. بتا در جدول رگرسیون نشان دهنده ی جهت تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته می باشد، با توجّه به علامت مثبت بتا در جدول فوق، جهت این تاثیر مستقیم (مثبت) می باشد. بدین معنا که با افزایش فعالیت های پیشبرد فروش، ارزش ویژه برند شرکت نیز بهبود خواهد یافت. همچنین ضریب تعیین (R2) بین دو متغیر فعالیت های پیشبرد فروش و ارزش ویژه برند برابر با ۲۵۳/۰ می باشد که این عدد نشان می دهد که متغیر فعالیت های پیشبرد فروش به میزان ۳/۲۵ درصد می تواند متغیر ارزش ویژه برند شرکت پارس خزر را پیش بینی نماید. در نتیجه مدیران شرکت پارس خزر می توانند اطمینان حاصل کنند که با سرمایه گذاری در فعالیت های پیشبرد فروش، ارزش ویژه برند شرکت رشدی معادل ۳/۲۵ درصد خواهد داشت.
فرضیه های فرعی
فرضیه های فرعی مرتبط با فرضیه اصلی اول:
۱-۱) ادراک مشتریان از تبلیغات تجاری شرکت بر آگاهی از برند تاثیر دارد.
جدول۴- ۱۳ ) آزمون رگرسیون بین تبلیغات تجاری و آگاهی از برند
مقدار R
ضریب تعیین( (R2
ضریب بتا
سطح معنی داری
نتیجه
مقدارثابت
۳۱۱/۰
۰۹۷/۰
۰۰۰/۰
تایید فرضیه
آگاهی از برند
۳۱۱/۰
۰۰۰/۰
با توجّه به جدول ۴-۱۳ مشاهده می شود که مقدارسطح معنی داری بدست آمده کمتر از پنج صدم می باشد. به همین با اطمینان ۹۵ درصد فرضیه تحقیق تایید می شود، بنابراین تبلیغات تجاری بر آگاهی از برند شرکت تاثیر دارد. همچنین بر اساس این جدول می توان گفت که مقدار شدت تأثیر ® تبلیغات تجاری بر آگاهی از برند شرکت پارس خزر، برابر ۱/۳۱ درصد می باشد، بدین معنا که تبلیغات تجاری به میزان ۳/۳۱ درصد بر آگاهی از برند شرکت پارس خزر تاثیر دارد. بتا در جدول رگرسیون نشان دهنده ی جهت تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته می باشد، با توجّه به علامت مثبت بتا در جدول فوق، جهت این تاثیر مستقیم (مثبت) می باشد. بدین معنا که با افزایش تبلیغات تجاری، آگاهی از برند شرکت از سوی مشتریان نیز افزایش خواهد یافت. همچنین ضریب تعیین (R2) بین دو متغیر تبلیغات تجاری و آگاهی از برند شرکت برابر با ۰۹۷/۰ می باشد که این عدد نشان می دهد که متغیر تبلیغات تجاری به میزان ۷/۹ درصد می تواند متغیر آگاهی از برند شرکت پارس خزر را پیش بینی نماید. در نتیجه مدیران شرکت پارس خزر می توانند اطمینان حاصل کنند که با سرمایه گذاری و توجه به تبلیغات تجاری ، آگاهی از برند شرکت رشدی معادل ۷/۹ درصد خواهد داشت.
۱-۲) ادراک مشتریان از تبلیغات تجاری شرکت بر کیفیت درک شده تاثیر دارد.
جدول۴- ۱۴ ) آزمون رگرسیون بین تبلیغات تجاری و کیفیت ادراک شده
۳-۱-۴- ویژگیهای جمعیتی
عراق با ۳۲۵۸۵۶۹۲ نفر جمعیت چهلمین کشور پرجمعیت دنیا است. عربها ۷۵%-۸۰٪، کردها ۱۵٪–۲۰٪، ترکمنانان، آشوریان و غیره حدود ۵٪ از جمعیت عراق را تشکیل میدهند. همچنین حدود ۶۰%-۶۵٪ درصد مردم عراق شیعه، ۳۷% - ۳۲٪ درصد سنی و ۳ % مسیحی و پیروان سایر ادیان هستند. عراق محل زندگی و دفن امام شیعه است و شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا زیارتگاه شیعیان جهان است (Fa.wikipedia.org). محدوده مورد مطالعه در این تحقیق شهرهای عراق که مرقد ائمه معصومین در آنها واقع شده اند میباشد.موقعیت محدوده مورد مطالعه در شکل ۱-۴ نشان داده شده است.
شکل ۱-۴: موقعیت محدوده مورد مطالعه
۴-۱-۴- اماکن و جاذبههای گردشگری مذهبی منطقه مورد مطالعه
نجف اشرف: شهر نجف مدفن حضرت امیرالمؤمنین علی بنابیطالب نخستین امام شیعیان میباشد. نجف در ۱۶۰ کیلومتری جنوب بغداد در مختصات ۳۱ درجه و ۹۹ دقیقه شمالی و ۴۴ درجه و ۳۳ دقیقه غربی قرار گرفته است. شهر نجف از لحاظ جغرافیایی در نزدیکی شهر کوفه قرار گرفتهاست. نزدیکی شهر نجف و کوفه به نحوی است که نمیتوان این دو شهر را از همدیگر مجزا دانست(Fa.wikipedia.org). مساحت کل شهر ۷۵۰۰ هکتار است که از این میزان حدود ۵۰۰۰ هکتار بافت شهری است. در ۸۰ سال اخیر از جانب شمالی، جنوبی و شرقی قلب تاریخی شهر توسعه یافته است. آب و هواى نجف در تابستان گرم و خشک و در زمستان سرد و سوزناک است(www.hajrazavi.ir).
کربلای معلا: مرقد مطهرامام حسین (ع) در شهر کربلاء واقه شده است. کربلاء مرکز استان کربلا، یکی از شهرهای جنوبی کشور عراق، ناحیه غربی فرات قرار دارد. کربلا شهری در هشتاد کیلومتری نجف و صد کیلومتری بغداد است. موقعیت جغرافیایی آن ۴۳ درجه و ۵۰ دقیقه و ۳۹ ثانیه طولشرقی و ۳۲درجه و ۴۰دقیقه و ۵۲ ثانیه عرض شمالی است و در ارتفاع ۳۵متری از سطح دریا قراردارد (www.hajrazavi.ir).
کاظمین مرقد امام موسی کاظم(ع) و امام جواد (ع): آرامگاه دو امام شیعه (امام هفتم شیعیان موسی کاظم و امام نهم امام محمدتقی معروف به «امام محمد جواد» ) در این شهر واقع شده است. کاظمین در مختصات ۳۳ درجه و ۲۲ دقیقه شمالی و ۴۴ درجه و ۱۱ دقیقه شرقی قرار گرفته است(Fa.wikipedia.org).
سامرا: مرقد مطهرامام هادی(ع) و امام حسن عسگری(ع) در شهر سامرا واقع شده است. سامرا از شهرهای بزرگ استان صلاحالدین درعراق است که در بخش شرقی رود دجله در فاصله ۱۲۵ کیلومتری شمال بغداد واقع است.
در حال حاضر تنها مرز مهران برای ورود و خروج زائرین فعال است. شهر مهران مرکز شهرستان مهران در ۱۰۰ کیلومتری جنوب غربی شهر ایلام و در مسیر ایلام - دهلران واقع شده و از غرب با عراق هم مرز است این شهر در فاصله ۱۵۷ کیلومتری بغداد و ۲۹۰ کیلومتری کربلا قرار دارد. نقشه شماره (۲-۴) مرز مهران و موقعیت آن نسبت به شهر های زیارتی را نشان میدهد.
شکل ۴-۲: موقعیت مرز مهران و محور مهران تا شهرهای زیارتی
۴-۲- یافته های تحقیق
این پژوهش درصدد ارزیابی رضایتمندی گردشگران شهر تبریز از محصول توریسم مذهبی کشور عراق میباشد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها نتایجی بدست آمده در این فصل ارائه می شود.
۴-۲-۱- ویژگیهای دموگرافیکی- اجتماعی پاسخ دهندگان
همانطور که ملاحظه میگردد ویژگیهای دموگرافیکی- اجتماعی پاسخ دهندگان در جدول (۱-۴) ارائه شده است.
بر اساس اطلاعات پرسشنامه های جمعآوری شده ۵۲.۴% از گردشگران را مردان و ۴۷.۶% از گردشگران را زنان تشکیل می دهند(جدول ۱-۴).
شکل (۳-۴): پاسخگویان از نظر جنس
از منظر سن، پاسخگویان در پنج رده سنی گروهبندی شده اند: ۱) گروه سنی ۱۵ تا ۲۵ سال ۲) گروه سنی ۲۶ تا ۳۵ سال ۳) گروه سنی ۳۶ تا ۵۵ سال ۴) گروه سنی ۵۶ تا ۷۰ سال و ۵) گروه سنی بالاتر از ۷۰ سال. (جدول ۱-۴) بررسی فراوانی این گروه ها نشان میدهد ۱۱.۸ درصد پاسخگویان در ۱۵ تا ۲۵ سال، ۲۵.۴ درصد در گروه سنی ۳۵ تا ۲۶ سال، ۴۱.۸ درصد در گروه سنی ۳۶ تا ۵۵ سال، ۱۹.۳ درصد در بین ۵۶ تا ۷۰ سال و ۱.۷ درصد در بالاتر از ۷۰ سال سال قرار دارند. شکل (۴-۴)
جدول (۱-۴): ویژگیهای دموگرافیکی-اجتماعی پاسخ دهندگان
جنسیت | وضعیت تاهل | سطح تحصیلات | درآمد ماهیانه | |||||
مرد | ۵۲.۴% | مجرد | ۲۵.۱% | فوق لیسانس و بالاتر | ۷.۸% | کمتر از ۳۰۰ هزار تومان | ۱۶.۴% | |
بین ۳۰۰ تا ۶۰۰ | ۱۵.۹% | |||||||
لیسانس | ۲۷.۴% | |||||||
بین ۶۰۰ تا ۹۰۰ | ۹.۸% | |||||||
متاهل | ۶۸.۶% |
۲-۴ بررسی تکنولوژی و تجربیات آن در ایران
کشور ایران نیز مانند سایر کشورهای در حال توسعه برای پیشرفت اقتصادی و تکنولوژیک خود نیازمند کسب تکنولوژی های جدید از طریق به روز نمودن خود در برابر تکنولوژی های سایر کشورها ست. قابل ذکر است با توجه به بررسی ها و تحقیقات انجام شده در زمینه موضوعات مختلف تکنولوژی های نوین در صنایع و سازمانهای مختلف ایران در نهایت نتایج بدست آمده نشان می دهدکه عمده ترین موانع موجود در خصوص انتقال، گسترش و برنامه ریزی تکنولوژی نوین درایران عبارتند از: کمبود نیروی انسانی متخصص به معنای دقیق آن، عدم آشنایی سا زمان ها از فن آوری نوین روز، بی توجهی به تحقیق و توسعه R&D) (، عدم توجه به آموزش و باز آموزی های تخصصی، پایین بودن ظرفیت جذب فن آوری های نوین، عدم ایجاد انگیزش در بین پرسنل و عدم همکاری شرکتها بخصوص شرکتهای دولتی با تامین کنندگان .
از دیگر عوامل سازمانی موثر بر جذب تکنولوژی های نوین در شرکتها خصوصا شرکتهایی که دارای فنون مهندسی پیچیده ای هستند، می توان به ساختار سازمانی حاکم بر آنها توجه کرد، بطور کلی ساختار سازما نی یک شرکت باید با تکنولوژی نوین همخوانی داشته باشد. و جوابگوی نیازهای تکنولوژی نوین باشد. با ورود این تکنولوژی ها لازم است که ساختار عملیاتی و فنی و همچنین اداری سازمان ها هماهنگ با نیازهای تکنولوژی تغییر نموده و وظایف کارکنان همگام با نیازهای تکنولوژی طراحی شوند.
۲-۵- طبقه بندی انواع تکنولوژی
تکنولوژی برای مقاصد مختلف می تواند طبقه بندی شود. این طبقه بندی ها نسبی بوده و نمی توان خط و مرزی دقیق بین آنها قائل شد. اما در اینجا برخی از مهمترین طبقه بندی انجام یافته از تکنولوژی فقط بطور خلاصه بیان می شود[۲۲] و [۲۳].
۲-۵- ۱- طبقه بندی تکنولوژی بر ا ساس توانا یی ها
شامل تکنولوژی کاربرد و بهره برداری، تکنولوژی تعمیرات و نگهداری، تکنولوژی مونتاژ، تکنولوژی کپی برداری و اقتباس، تکنولوژی طراحی و ساخت، توان تولید تکنولوژی جدید(تحقیق و توسعه برای نو آوری ) و توان تحقیقات پایه.
۲-۵-۲ طبقه بندی بر ا ساس مبدا تکنولوژی
شامل تکنولوژی واردا تی، بومی، سنتی و ترکیبی.
۲-۵-۳- طبقه بندی تکنولوژی برحسب پیچیدگی
این نوع تکنولوژی شامل تکنولوژی های قابل جذب و تکنولوژی های غیر قابل جذی هستند.
۲-۵-۴- طبقه بندی تکنولوژی بر اساس کار بری و سرمایه بری
شامل تکنولوژی کار بر(استفاده ی عمده از نیروی ا نسا نی ) و تکنولوژی سرمایه بر شامل استفاده از تکنولوژی تجهیزات و ماشینهای صنعتی.
۲-۵-۵ طبقه بندی تکنولوژی براساس ماهیت (ترکیب )
شامل نرم افزار تکنولوژی و سخت افزار تکنولوژی.
۲-۵-۶ طبقه بندی تکنولوژی از نظر کاربرد
شامل تکنولوژی مصرفی و تکنولوژی تولیدی
۲-۵-۷ طبقه بندی تکنولوژی از دیدگاه استراتژیک
شامل تکنولوژی پایه، تکنولوژی کلیدی، تکنولوژی پیشگام و تکنولوژی در حال ظهور
۲-۵-۸ طبقه بندی تکنولوژی بر اساس محصولات نهایی
شامل تکنولوژی تولیدکالاهای سرمایه ای، تکنولوژی تولیدکالاهای واسطه ای،تکنولوژی تولیدکالاهای مصرفی
۲-۵-۹ طبقه بندی تکنولوژی بر اساس نوع صنعت
شامل تکنولوژی صنایع سنگین، تکنولوژی صنایع کوچک (سبک) و تکنولوژی صنایع دستی
اجزای تکنولوژی
صرف نظر از تعاریف فوق باید به این نکته توجه داشت که تکنولوژی، دارای سطوح واجزای مختلفی است. بی توجهی به این سطوح و اجزا و ارتباط بین آنها و ارتباط اجزا با محیط کاری و نیز بی توجهی به فاکتورهای محیطی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از کارایی و راندمان بهره گیری از تکنولوژی خواهد کاست.
-
- سطوح تکنولوژی
تکنولوژی موجود در هر صنعت و برای تولید هر گونه کالا و خدمات دارای سطوحی از توانایی وشناخت است. مرکز تحقیقات صنعتی یو نید و طی مطالعاتی سطوح تکنولوژی صنایع را در ده سطح به شرح زیر طبقه بندی نموده است[۲۴].
- سطح صفر : بی اطلاعی و عدم شناخت از تکنولوژی .
- سطح یک : شناخت از وجود و چگونگی کاربرد تکنولوژی
- سطح دوم : شناخت از راهبری، مدیریت و بهره برداری
- سطح سوم : شناخت از نگهداری و تعمیرات
- سطح چهارم : شناخت از روش مونتاژ
- سطح پنجم : شناخت از روش های تکراری وکپی سازی
- سطح ششم : شناخت از روش های اقتباس
- سطح هفتم : شناخت از طراحی و توسعه
- سطح هشتم : شناخت از تحقیقات صنعتی و کاربردی
- سطح نهم : شناخت از تحقیقات اساسی و علوم پایه
۲-۷- مدل های ارزیابی سطح تکنولوژی
در خصوص اندازه گیری سطح تکنولوزی در بنگاه های اقتصادی و یا در سطح ملی روش های متعددی مطرح گردیده ا ست. که هر یک تکنولوژی را از زوایای خاص خود مورد بررسی قرار می دهند. هر یک از این روشها نقاط قوت وضعف خود را دارند. در این بخش به بررسی اجمالی هر یک از مد لهای ارائه شده می پردازیم. بطور کلی تا کنون هفت مدل ارزیابی سطح تکنولوژی شناخته شده است که در جدول شماره (۱- ۱) آمده است:
جدول شماره ( ۲-۱ ) : انواع مدل های ارزیابی سطح تکنولوژی
مدل ارزیابی اقتصادی موقعیت تکنولوژی | Economic Assessment Of Status of Technology |