توسعهی گردشگری از مسیر توسعهی بنگاههای کوچک یکی از مراحل مهم و حیاتی رشد و ادامهی گردشگری بهشما میرود. مرحلهی تأسیس بنگاههای کوچک را باید مرحلهی بلوغ منحنی رشد گردشگری در سطح تحلیل خرد الگوی سیاستگذاری دانست. بنابراین، مؤلفههای گردشگری کشور حکایت نزدیکی و کثرت وجوه مشترک نظام گردشگری موجود با قالبهای فعالیت کسب و کار بنگاههای کوچک است(شجاعی، نوری،1386)
کارآفرینی و گردشگری هر دو از جمله موضوعهای جدید و نوظهور در نوشتارهای علمی به شمار میآیند و مطالعات مختلفی مرتبط با هریک از این موضوعات در سطح جهانی انجام شده است. با توجه به تقاضای روز افزون گردشگری در ایران، هنوز بازار خدمات ویژه آن بهصورت حرفهای توسعه نیافته است. در چنین بازارهایی بررسی دقیق و حساسیت نسبت به نیازهای بازار و همچنین توانمندی در هدف قراردادن مصرف بهینه منابع، میتواند به کارآفرین در توسعه فرصت کمک نماید. از اینرو، کارآفرینی بیشتر در کشف فرصتهای موجود و در مراحل بعدی در خلق فرصتها با بکارگیری فناوریهای جدید تبلور مییابد. رشد کارآفرینی در عرصه گردشگری نیازمند درک فرصت و فرآیندهای کارآفرینی مرتبط با آن است (شفیعیان، و همکارن، 1391).
شهر مشهد با دارا بودن جاذبههای متعدد و متنوع و نیز وجود فرهنگ مناسب گردشگرپذیری، پایگاهی غنی از فرصتهای کارآفرینانه است و به دلیل وجود فضای کارآفرینی، گسترش و توسعهی کارآفرینی باید از اولویتها در این شهر باشد. این پژوهش، یك تحقیق كاربردی در جهت شناسایی فرصتهای كارآفرینانه برای استفاده كارآفرینان در زمینه گردشگری در شهرستان مشهد میباشد. با توجه به نقش گردشگری در فرهنگ و اقتصاد، پژوهشگر درصدد بررسی این مسئله برآمده است كه:
چه فرصتهای كارآفرینانهای در این صنعت در مشهد وجود دارد تا كارآفرینان بتوانند از آنها برای ارزشآفرینی استفاده كنند و این فرصتها چگونه اولویتبندی می شوند؟
1-3. اهمیت موضوع
صنعت مسافرت و گردشگری به عنوان بزرگترین و متنوعترین صنعت در دنیا به حساب میآید. پدیده گردشگری که خود به صورت یک پدیده اجتماعی- فرهنگی مطرح است به بزرگترین تحرک و جابجایی انسانها اطلاق می شود. صنعت گردشگری آمیزهای از فعالیتهای مختلف است که به صورت زنجیروار در جهت خدمترسانی به گردشگران انجام میگیرد. گردشگری تمامی پدیدهها و روابط حاصل از تعامل گردشگران، عرضه کنندگان و فروشندگان محصولات گردشگری، دولتها و جوامع میزبان در فرآیند جذب و پذیرایی را در بر میگیرد (مک این تاش و چارلز،1995،ص9).
توسعه صنعت گردشگری برای کشورهای در حال توسعه که به معضلاتی همچمون نرخ بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تکمحصولی مواجه هستند از اهمیت فراوانی برخوردار است (صباغ کرمانی و امیریان،1379،ص 59).
اهمیت صنعت گردشگری امروزه به حدی رسیده است که به بزرگترین صنعت خدماتی جهان تبدیل شده است. سالیانه میلیونها نفر گردشگر در سراسر جهان با انگیزههای گوناگون در حال جابجایی و سفر میباشند. بسیاری از کشورهای پیشرفته و در حال توسعه با درک جایگاه گردشگری در چرخه اقتصادی، اجتماعی، ارتباطات و مسائل سیاسی، این فعالیت انسانی پویا و صنعت بدون دود را سرلوحه فعالیتهای پیشرو در کشورشان قرار دادهاند و از منافع کوتاه مدت و بلند مدت آن که در پرتو برنامهریزی و مدیریت صحیح نمایان میگردد بهرهمند می شوند (موسوی، میرنجف؛ ابراهیمزاده، عیسی؛ کاظمیزاد، شمساله و قنیری، حکیمه، 1391). براساس پیش بینی سازمان تجارت جهانی تا سال 2020 میلادی تعداد جهانگردان به رقمی بالغ بر 6/1 میلیارد خواهد رسید و بیش از 50 درصد معضل اشتغال در کشورهای در حال توسعه از این طریق قابل رفع خواهد بود.
طبق آمار رسمی مرکز آمار ایران در بهار سال 92 از حدود 164 میلیون نفر شب اقامت در کل کشور، مشهد با حدوداً 15 میلیون نفر شب اقامت بالاترین میزان مسافر را دارا بوده است. این آمار میزان اهمیت توجه به نگرشی کارآفرینانه به گردشگری را نشان میدهد.
عدم پاسخ صحیح به برخی از نیازهای مسافرین، منجر به بروز فسادهایی غیرقابل کنترل شده است. این درحالی است که برخی از این نیازها، نیازهای اولیه مانند اقامت گردشگران هستند و این بیانگر این مساله است که کارآفرینان حتی می توانند در خدماتی مانند اقامت، فرصتهای اشباع نشدهای را در بازار کشف کنند تا علاوه بر برطرف کردن نیاز گردشگر و منافع شخصی برای کارآفرین، از ناهنجاریهای اجتماعی و فرهنگی نیز جلوگیری نمایند.
برطبق مبانی نظری، کارآفرینی نقش مهمی در اقتصاد هر کشور دارد و شناسایی فرصتهای کارآفرینانه می تواند به رونق کارآفرینی کمک کند. در این پژوهش، هدف شناسایی فرصتهای کارآفرینانه صنعت گردشگری در شهرستان مشهد است که بر اساس آن می توان فرصتهای کشف نشده را شناسایی و یا فرصتهای خلق نشده را بوجود آورد. بدین ترتیب می توان کارآفرینان را برای بررسی فرصتها و سرمایه گذاری در آنها تشویق نمود و در نتیجه صنعت گردشگری را به سمت رضایت هرچه بیشتر مسافران سوق داد. بنابراین پس از انجام تحقیق فوق، انتظار میرود كه فرصتهای كارآفرینانه جدید در زمینه صنعت گردشگری برای كارآفرینان مشخص گردد كه با بهره برداری از آنها بتوانند خود و جامعه را منتفع سازند.
1-4. اهداف پژوهش
هدف اصلی تحقیق عبارت است از:
- شناسایی و اوبویتبندی فرصتهای کارآفرینانه در عوامل صنعت گردشگری در شهرستان مشهد
اهداف فرعی تحقیق به ترتیب عبارتند از
- شناسایی و اولویتبندی فرصتهای کارآفرینانه در عامل جاذبههای گردشگری در شهرستان مشهد.
- شناسایی و اولویاتبندی فرصت های کارآفرینانه در عامل حمل و نقل درون شهری در شهرستان مشهد.
1-5. سوالات پژوهش
در این پژوهش، محقق به منظور شناسایی فرصتهای كارآفرینانه در صنعت گردگشری در شهرستان مشهد، به دنبال پاسخ به سوال اصلی زیر است:
- در عوامل مؤثرگردشگری مشهد چه فرصتهای كارآفرینانهای برای كارآفرین وجود دارد؟
- فرصتهای شناسایی شده چگونه اولویت بندی می شوند؟
و سوالهای فرعی عبارتند از
- در عامل جاذبههای گردشگری از صنعت گردشگری مشهد جه فرصتهای کارآفرینانه ای قابل شناسایی است؟
- فرصتهای شناسایی شده در عامل جاذبههای گردشگری چگونه اولویت بندی می شوند؟
- در عامل حمل و نقل درون شهری از صنعت گردشگری مشهد جه فرصتهای کارآفرینانه ای قابل شناسایی است؟
- فرصتهای شناسایی شده در عامل حمل و نقل درون شهری چگونه اولویت بندی می شوند؟
1-6. روششناسی پژوهش
این پژوهش از نوع توصیفی- پیمایشی است که در آن ابتدا با مصاحبه حضوری فرصتها و ویژگیها شناسایی و پس از آن با توزیع پرسشنامه و تحلیل آن اقدام به رتبهبندی عوامل مورد بررسی میشود.
1-7. قلمرو پژوهش
در این بخش قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی تحقیق مورد بررسی قرار خواهدگرفت.
1-7-1. قلمرو موضوعی
آنچه در این پژوهش به عنوان محور اصلی مطرح است، شناسایی فرصتهای خرد و کلان کارآفرینانه در عوامل گردشگری در مشهد و اولویتبندی جاذبههای گردشگری و حملونقل(درون شهری) در صنعت گردشگری در شهرستان مشهد است.
1-7-2. قلمرو مکانی
این پژوهش در میان مسافران و زائران مشهد انجام شده است