2-1-2-1-تعریف لغوی موزه

 

واژه‌ی موزه از لغت یونانی«موزین» به معنای مقر زندگی«‌موز»، الهه‌ی هنر و صنایع در اساطیر یونان باستان اقتباس شده که‌ تلفظ آن درزبان انگلیسی میوزیم‌ و در زبان فرانسه،موزه‌ است. در حوالی دهه‌ی 1290 هـ.ق.تلفظ فرانسوی«موزه»،به زبان فارسی‌ نیز راه یافت. شورای بین المللی موزه،وابسته به سازمان فرهنگی،علمی و تربیتی سازمان ملل متحد،دربند3و4 اساسنامه‌ی‌ خود که جامع‌ترین تعریف موزه است، می‌گوید:«موزه‌ مؤسسه‌ای است دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی‌ همگان گشوده است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت‌ می‌کند.هدف موزه‌ها،تحقیق درآثار و شواهد برجای مانده‌ی انسان‌ و محیط زیست او،گردآوری آثار،حفظ و بهره‌وری معنوی وایجاد ارتباط بین این آثار،به ویژه،به نمایش گذاردن آن‌ها به منظور بررسی‌ و بهروری معنوی است»(نفیسی،1380:3).

 

2-1-2-2-تعریف موزه از فرهنگ لغت عمید

 

مجموعه اثار باستانی، عمارتی كه آثار باستانی در آنجا نگهداری یا به معرض نمایش گذارده می‌شود.در یونان قدیم نام محلی بوده كه در آنجا به مطالعه صنایع و علوم می‌پرداختند و نیز نام تپه‌ای بوده در آتن كه در انجا عبادتگاه و محل مخصوصی برای چندین تن از خدایتان خود ساخته بودند. مبدأ اسم موزه در یونان قدیم از روی معبدی كه به میوزها مختص بود، بوجود آمده است و میوزها عبارت از دختران ژوپیتر بوده‌اند كه خدایان الهام‌فصل علم و ادبیات و هنر و موسیقی و حجاری محسوب  می شده‌اند.تاریخ میوزها یا پریان الهام‌فصل شعر و هنر جای بس مهمی را در میتولوژی یونان اشغال كرده است و داستان های آن همیشه برای نویسندگان منبع الهام بوده است. بدین جهت در تاریخ رب النوع‌های یونان و همچنین در تاریخ هنر و ادبیات جهان موزه‌های نه‌گانه اساطیر یونان اهمیت و مقامی خاص دارند. برای این كلمه، نمی‌توان معادل مناسبی در زبان پارسی پیدا نمود زیرا “میوز ” در افسانه خدایان یونان خدای كوچكی است كه وظیفه‌اش الهام فصلیدن به شاعر و هنرمند است. بنابراین مبداء لغت موزه بطوركلی از یونان بوده و از نام میوزها اقتباس شده است.

 

2-1-2-3-تعریف اصطلاحی موزه

 

موزه محل غیر انتفاعی است كه اهداف آموزشی داشته و بوسیله جمعی متخصص اداره می‌شود. از جمله وظایف اصلی هر موزه جمع‌اوری و نگهداری آثار است. هدف اولیه از پیدایش موزه‌ها به مفهوم نوین و به روش شناخته شده امروزی ایجاد مكان هایی برای نگهداری اموال شخصی و یا ثروت های صرفاً ملی بوده است. اشتیاق به گردآوری اشیاء زیبا، گرانبها و كمیاب و یا صرفاً غریب امری است كه ریشه در نهاد و سرشت آدمی داشته و دارد. همه تمدن‌ها از ابتدایی ترین‌ تا پیشرفته‌ترین‌ آنها در تمایل به گردآوری اشتراك داشته‌اند.از ارضای بنیادی غریزی گردآوری در طی زمان به استفاده از مجموعه آثار در جهت برآوردن نیازها به مطالعه می‌رسیم. موزه‌ها به عنوان مؤسساتی در جوامع نوین وظیفه دارند اشیائی را كه به لحاظ ارزش فرهنگی‌شان گرامی داشته می‌شوند را نگهداری نموده و تا سر حد امكان از ویرانی و زوال مصون بدارند و در قال این‌گونه اشیاء همان نقشی را بر عهده دارند كه كتابخانه‌ها در برابر كتب و بایگانی‌ها در قبال اسناد رسمی ایفا می‌كنند. موزه‌ها به وجهی سازمان یافته‌اند كه از گنجینه‌هایشان در جهت اهداف فرهنگی استفاده شود.

 

2-1-2-4-تعریف آیکوم از موزه

 

اما آیکوم در طی سالهای 2001-1946 جامع ترین تعریف موزه را بدست آورده است :

 

 

• سال 1946: کلمه موزه ها تمامی مجموعه های باز بر عموم از اشیای هنری ، تکنیکی، علمی ، تاریخی و باستان شناسی را در بر می گیرد و نیز باغ های حیوان شناسی ، باغ های گیاه شناسی را شامل می شود به استثناء کتابخانه ها مگر در آنها در فضاهای دائمی برای نمایش نگهداری شوند.

 

• سال 2001: یک موزه موسسه دائمی بدون مقاصد مادی است که در جهت خدمت به جامعه و توسعه آن است. برای مقاصد مطالعاتی ،آموزشی، بهره وری معنوی ،آثار و شواهد بر جای مانده از انسان و محیط آن را بدست می آورد، نگهداری می کند . تحقیق می کند، با آنها ارتباط برقرار می کند و آنهارا به نمایش می گذارد.

 

2-1-3-معرفی آیکوم (ICOM)

 

آیکوم به معنی شورای بین‌المللی موزه‌هاست. این سازمان در سال 1946 و بنا به پیشنهاد یك شهروند آمریكائی به نام چانسی . جی. هاملین تأسیس شده و اولین مجله خود را بنام مجله موزه‌ها با همكاری یونسكو منتشر كرد. این سازمان تا امروز 55 سال كه فعالیت می‌كند. ایكوم بنا به ماده یك اساس نامه خود سازمان نیمه دولتی مشتمل از موزه‌ها و كاركنان حرفه‌ای موزه است كه برای اشاعه منافع موزه شناسی و دیگر رشته‌های وابسته ایجاد شده است.

 

اهداف و موضوعات اصلی كار ایكوم كه در مادة 3 اساسنامه آمده عبارتند از:

 

 الف) تشویق و حمایت از ایجاد، توسعه و اداره حرفه‌ای تمامی انواع موزه‌ها.

 

 ب) تعالی فصلیدن به امر شناخت و فهم طبیعت، كاركرد و نقش موزه ها در خدمت به جامعه و توسعه آن.

 

2-1-4-تاریخچه موزه

 

2-1-4-1-تاریخچه موزه در جهان

 

در دوران كلاسیك واژه موزه به جایگاه نه خدای یونانی كه رب‌النوع های هنر و اندیشه بودند اطلاق می‌شد.در اواخر قرن سوم قبل از میلاد بطلمیوس اول (284 ـ 246) قبل از میلاد اولین موزه را در شهر اسكندریه تأسیس كرد، بنای این موزه در قسمتی از كاخ سلطنتی ساخته شده بود و در عین حال به عنوان كتابخانه از آن استفاده می‌شد، بعد از وی یكی از امپراطوران روم به نام كلود موزه‌ای نظیر اسكندریه بوجود آورد كه مركز تحقیقات علمی آن دوران به شمار می‌رفت. در قرون وسطی نام موزه به عنوان محلی بكار برده می‌شد كه در آنجا مجموعه‌هایی از اشیاء كم یاب و جالب ادوار گذشته از قبیل تاریخ طبیعی یا آثار هنری را به نمایش در آوردند. از همان زمانی كه علوم زیبایی شناسی شروع به تقویت و بالندگی قدرت هنری نمود، رومی‌ها به خلاقیت هنری زایدالوصفشان و با تكیه بر ذوق و نبوغ خود صاحب مجموعه‌ها كلكسیون های نفیسی گشتند. ولی ده قرن مصامحه و سهل‌انگاری از یك طرف و غارت و چپاول و سوء استفاده‌های بی‌شمار از طرف دیگر می‌رفت كه موجب نابودی و محو این نوع ثمرات گرانبها در این سرزمین بشود لیكن با آغاز دورة رنسانی و بیداری و آگاهی دوباره ملت ها از انهدام كامل این گنجینه‌ها جلوگیری بعمل آمد. بطوریكه ازاین پس كلكسیون نمودن كارهای هنری با جدیت بیشتری بخصوص در مناطق اروپای شمالی دنبال شد.

 

تا قبل از قرن 15 میلادی دو ایده در كلكسیون نمودن و گردآوری آثار با ارزش وجود داشت:

 

 

• جمع‌آوری اشیاء به منظور مذهبی و اعتقادی جهت گنجینه‌های صومعه‌ها.

 

• گردآوری آثار بخاطر ارضاء تمایلات نفسانی نظیر كلكسیون هایی كه شاهزادگان و اسقف‌های اعظم از طریق اقدام به جمع‌آوری كارهای هنری، جهت قصرهایشان تهیه نمودند.

 

شرایط لازم برای ایجاد موزه در دوره Helenistico و Romanو اواخر دوره رنسانس در ایتالیا بوجود آمد،پاپ سیكتوس چهارم اولین شخصی است كه در سال 1471 م نخستین موزه با مفهوم امروزی آن را ایجاد كرد.

 

 

 

 

 

(سمت راست) شکل(2-1-1). موزه آشمولین،آکسفورد-انگلستان-www.wikipedia.org     (سمت چپ) شکل(2-1-2). نمایی بیرونی از درب اصلی بریتیش میوزیم-انگلستان- www.rasanamehr.mihanblog.com

 

موزه گزارینی در سال 1500 م و فانردر سال 1546 م و آفیتزندر سال 1581 م به ترتیب در اروپا افتتاح شدند.حدود 100 سال بعد موزه آشمولین در آكسفورد پا گرفت. اولین موزه در آمریكا به سال 1750 م در دانشگاه هاروارد تحت عنوان اتاق عجائب تاسیس گردید.. در سال 1759 م ویلیام هشتم در آلمان موسس موزه کاسل گردید و همزمان با او موزه بریتانیا در انگلیس گشایش یافت.