۴-میزان پیچیدگی در سازمان مورد مطالعه چگونه است؟
فرضیهی اول: بین رسمیت سازمان و وضعیت هوشمندی رقابتی جامعه مورد بررسی رابطهی معنیداری وجود دارد.
فرضیهی دوم: بین تمرکز سازمان و وضعیت هوشمندی رقابتی سازمان مورد بررسی رابطهی معنیداری وجود دارد.
فرضیهی سوم: بین پیچیدگی سازمان و وضعیت هوشمندی رقابتی سازمان مورد بررسی رابطهی معنیداری وجود دارد.
فرضیهی چهارم: بین وضعیت هوشمندی رقابتی و عملکرد سازمانی مورد بررسی رابطهی معنیداری وجود دارد.
۳-۵- متغیرهای تحقیق و نحوهی ارزیابی آن ها
متغیر یک مفهوم است که بیش از دو یا چند ارزش یا عدد به آن اختصاص داده میشود، و به ویژگیهایی اطلاق میشود که میتوان آن ها را مشاهده یا اندازهگیری کرد و دو یا چند ارزش یا عدد را جایگزین آن ها کرد(دلاور،۱۳۷۶). متغیر وابسته متغیری است که هدف محقق، تشریح یا پیش بینی تغییر پذیری در آن است و متغیر مستقل متغیری است که به گونهای مثبت یا منفی بر متغیر وابسته تاثیر میگذارد(بازرگان و همکاران، ۱۳۸۴). و منظور از متغیر میانجی متغیری است که از زمانی که متغیرهای مستقل شروع به تاثیر گذاری بر متغیر وابسته میکند و تا زمان تاثیر گذاری آن ها بر متغیر وابسته ظاهر میشود(دانایی فر و همکاران،۱۳۸۷).
۳-۵-۱- متغیرهای مستقل
در این تحقیق ابعاد ساختاری سازمان به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته شده است که شامل سه بعد: پیچیدگی، رسمیت و تمرکز میباشد.
۳-۵-۲- متغیرهای میانجی
در این پژوهش از متغیر میانجی هوشمندی رقابتی یا به عبارتی وضعیت هوشمندی رقابتی موجود استفاده شده است. در این تحقیق از مدل چرخهی هوشمندی رقابتی رایت و کالف(۲۰۰۵) که شامل شش مرحلهی تمرکز و برنامهریزی، جمع آوری اطلاعات، تجزیه تحلیل اطلاعات، انتقال نتایج، فرایند/ ساخت و فرهنگ و آگاهی سازمانی میباشد، استفاده شده است.
۳-۵-۳- متغیرهای وابسته
در این تحقیق عملکرد سازمانی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. در اینجا شش شاخص ذهنی عملکرد جهت اندازهگیری رضایت مدیران و کارشناسان از عملکرد شرکت استفاده شده است.
۳-۶- ابزارها و شیوهی جمع آوری دادهها و اطلاعات تحقیق
در این پژوهش از پرسشنامهای مشتمل بر چهار بخش استفاده شده است.
بخش اول شامل اطلاعاتی در مورد تعداد کارکنان(اندازهی سازمان)، میزان تحصیلات و سمت شخص پاسخ دهنده میباشد.
بخش دوم پرسشنامهای مربوط به سنجش هوشمندی رقابتی میباشد که بدین منظور از پرسشنامهی کالف[۶۹](۲۰۰۱) استفاده است. این پرسشنامه هوشمندی رقابتی را از طریق بررسی ابعاد ششگانهی آن و بواسطهی ۳۹ سوال مورد ارزیابی قرار میدهد. این پرسشنامه بر اساس طیف لیکرت پنج تایی طراحی شده است.
پرسش نامه دوم که مربوط به ساختار سازمانی بوده و متغیرهای مستقل تحقیق را اندازه گیری میکند، پرسش نامه استانداردی است که رابینز ارائه کرده است و سه بعد ساختار سازمانی یعنی پیچیدگی، رسمیت و تمرکز را میسنجد. این پرسشنامه حاوی ۲۴ سوال که ۷ سوال اول مربوط به پیچیدگی، ۷ سوال دوم مربوط به رسمیت و ۱۰ سوال آخر مربوط تمرکز است، میباشد(الوانی،۱۳۸۲).
بخش چهارم پرسشنامهای مربوط به سنجش عملکرد سازمانی میکائیل[۷۰](۱۳۹۲) میباشد. در این پژوهش شش شاخص ذهنی عملکرد، جهت اندازهگیری رضایت مدیران و کارشناسان از عملکرد شرکت استفاده شده است. در این پرسشنامه از طیف پنج گزینهای لیکرت از کاملا موافق=۵ تا کاملا مخالف=۱ استفاده شده است. شاخص های مورد نظر عبارتند از: بازگشت سرمایه، جریان نقدی، بازگشت سرمایه بازاریابی و تولید و عملکرد کلی سازمان در مقایسه با رقبا، قیمت محصولات در مقایسه با رقبا و عملکرد کلی سازمان.
۳-۷- آزمون ابزار اندازهگیری
۳-۷-۱-روایی(اعتبار)[۷۱]
روایی تعیین میکند که آیا تحقیق واقعا آنچه را که میخواهد اندازه بگیرد، اندازه میگیرد؟ صحت نتایج تحقیق چگونه است؟ به عبارت دیگر آیا ابزار تحقیق به شما اجازه رسیدن به اهداف موضوع تحقیق را میدهد؟
روشهای متعددی برای تعیین روایی ابزار اندازهگیری وجود دارد که عبارتند از: روایی محتوا، روایی ملاکی، روایی سازه.
در این پژوهش با توجه به اینکه تمامی پرسشنامههای استفاده شده استاندارد بوده و بارها در تحقیقات مختلف مورد استفاده قرار گرفتهاند، روایی آن ها تایید شده است.
۳-۷-۲- پایایی(قابلیت اعتماد)[۷۲]
مشهورترین ضریب اعتبار از طریق یکبار اجرای آزمون توسط کرونباخ ارائه شده است که به ضریب آلفای کرونباخ معروف است. این روش برای محاسبه هماهنگی درونی ابزار اندازهگیری از جمله پرسشنامه به کار میرود. در این ابزار پاسخ هر سئوال میتواند مقادیر عددی مختلف را اختیار کند(بازرگان،۱۳۸۴).
برای سنجش پایایی پرسشنامهها از پیش آزمونی به حجم ۳۰ استفاده شده است. ضرایب آلفای کرونباخ برای متغیرها در جدول (۳-۱) نشان داده شده است. حداقل ضریب آلفای کرونباخ باید ۷ باشد. در این تحقیق ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده از طریق نرمافزار SPSS برای پرسشنامهی هوشمندی رقابتی ۹۵۴٫ ، پرسشنامهی ساختار سازمانی۸۲۳٫ و پرسشنامهی عملکرد سازمانی ۸۵۲٫ میباشد. بنابراین، میتوان نتیجه گرفت که ابزار اندازهگیری در این پژوهش دارای قابلیت اطمینان قابل قبولی است.
۳-۸- روش آزمون فرضیهها
هدف آزمون فرض آماری تعیین این موضوع است که با توجه به اطلاعات به دست آمده از دادههای نمونه، حدسی که در مورد خصوصیتی از جامعه میزنیم تایید میشود یا خیر. این حدس بنا به هدف تحقیق، نوعا شامل ادعایی دربارهی مقدار یک پارامتر جامعه است. بنابراین یک فرض آماری ممکن است پذیرفته یا رد شود. باید همواره به خاطر داشت که قبول یک فرض آماری ممکن است بر اثر شواهد ناکافی در نمونه باشد که موجب میشود آن را رد نکند(وضیع تن یزدی،۱۳۹۰). دادههای این تحقیق در دو سطح توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل گردیده است. در سطح توصیفی از فراوانی و میانگین استفاده شده است. در سطح استنباطی متناسب با سنجش دادهها و مفروضات آزمونهای آماری گوناگونی مورد استفاده قرار گرفته است.
۳-۸-۱- آزمون کولموگروف-اسمیرنوف(KS)
از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع دادهها استفاده میشود. هنگام بررسی نرمال بودن دادهها ما فرض صفر مبتنی بر اینکه توزیع دادهها نرمال است را در سطح خطای ۵ % تست میکنیم. بنابراین اگر آماره آزمون بزرگتر مساوی ۰٫۰۵ بدست آید، در این صورت دلیلی برای رد فرض صفر مبتنی بر اینکه داده نرمال است، وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر توزیع دادهها نرمال خواهد بود. برای آزمون نرمالیته، فرضهای آماری به صورت زیر تنظیم میشود:
:H0 توزیع دادههای مربوط به هر یک از متغیرها نرمال است.
: H1 توزیع دادههای مربوط به هر یک از متغیرها نرمال نیست.
۳-۸-۲- آزمون T-استیودنت
به منظور مقایسهی میانگین یک جامعه، فرضی درباره میانگین جامعه بهصورت فرض صفر بیان میشود. با بهره گرفتن از یک نمونهی تصادفی از یک جامعه و محاسبهی میانگین و واریانس نمونه، آماره آزمون T استیودنت تشکیل و با مقایسه با T بحرانی فرض صفر مورد آزمون قرار میگیرد(آذر،۱۳۷۷(. در این پژوهش به منظور پاسخ به سوالات پژوهشی، جهت تعیین وضعیت متغیرهای هوشمندی رقابتی و ابعاد آن و عملکرد سازمانی از این آزمون استفاده شده است. در اینجا لازم است ذکر شود که به منظور انجام این آزمون از طریق نرمافزار SPSS ، مقدار T در مورد هر متغیر با توجه به طیف مورد استفاده در پاسخگویی مشخص است.
۳-۸-۳- ضریب همبستگی[۷۳]
ضریب همبستگی، آمارهای است که جهت اندازهگیری قدرت یا درجهی یک رابطهی خطی بین دو متغیر کاربرد دارد. ضریب همبستگی ابزاری آماری برای تعیین نوع و درجه رابطهی یک متغیر کمی با متغیر کمی دیگر است. ضریب همبستگی، یکی از معیارهای مورد استفاده در تعیین همبستگی دو متغیر است.
ضریب همبستگی شدت رابطه و همچنین نوع رابطه (مستقیم یا معکوس) را نشان میدهد. این ضریب بین ۱ تا ۱- است و درصورت عدم وجود رابطه بین دو متغیر، برابر صفر است.
۳-۸-۳- ۱- ضریب همبستگی پیرسون[۷۴]
مشهورترین ضریب همبستگی، همبستگی پیرسون است. این ضریب به گونهای تعریف شده است که مقادیری بین ۱- تا ۱ را میگیرد. هرچه مقدار r بدون توجه به علامت آن بزرگتر باشد، همبستگی بیشتر است. زمانی یک همبستگی کامل رخ میدهد که بتوان مقدار یک متغیر را از روی مقدار یک متغیر دیگر دقیقا پیشبینی نمود. در این صورت ضریب همبستگی پیرسون ۱- یا ۱+ خواهد بود.
۳-۸-۴- مفروضات رگرسیون خطی
در صورتی محقق میتواند از رگرسیون خطی استفاده کند که شرایط زیر محقق شده باشد:
۱ -میانگین( امید ریاضی) خطاها صفر باشد.
۲-واریانس خطاها ثابت باشد.
مفروضات ۱و۲ بدین معنی است که خطاها باید دارای توزیع نرمال باشد.
۳-بین خطاهای مدل همبستگی وجود نداشته باشد.
۴-متغیر وابسته دارای توزیع نرمال باشد.
۵-بین متغیرهای مستقل همبستگی وجود نداشته باشد(دارای هم خطی نباشند).
۳-۸-۴-۱- بررسی ثابت بودن واریانس خطاها
یکی از مفروضات رگرسیون آزمون ثابت بودن واریانس باقی ماندهها است که با بهره گرفتن از نمودار پراکنش انجام میشود. برای بررسی ثابت بودن بودن واریانس باقی ماندهها، نمودار مقادیر پیشبینی شده برعلیه باقی مانده ها را ترسیم مینماییم، چنانچه نقاط به تصادف در اطراف خط صفر پراکنده شده و روندی را به نمایش نگذارند، فرض ثابت بودن باقی ماندهها تایید میشود.
۳-۸-۴-۲-آزمون همخطی[۷۵] در رگرسیون
همخطی وضعیتی است که نشان میدهد یک متغیر مستقل، تابع خطی از سایر متغیرهای مستقل است. اگر همخطی در یک معادلهی رگرسیون بالا باشد، بدین معنی است که بین متغیرهای مستقل همبستگی بالایی وجود دارد و ممکن است با وجود بالا بودن R2 مدل دارای اعتبار بالایی نباشد.
توان رابطهی خطی بین متغیرهای مستقل مربوط به مدل با شاخصی اندازهگیری میشود که تلرانس نامیده میشود. برای هر متغیر مستقل تلرانس نسبتی از پراکندگی نسبی از پراکندگی آن متغیر است که توسط روابط خطی آن متغیر با سایر متغیرهای مستقل موجود در مدل توجیه نمیشود. با توجه به اینکه تلرانس یک نسبت است، مقدار آن بین صفر ویک تغییر میکند. مقدار نزدیک به یک به این معنی است که در یک متغیر مستقل بخش کوچکی از پراکندگی آن توسط سایر متغیرها آن توسط سایر متغیرهای مستقل توجیه میشود. مقدار نزدیک به صفر به این معنی است که یک متغیر تقریبا ترکیب خطی از سایر متغیرهای مستقل است و دادهها دارای رابطهی خطی مشترک چندگانه هستند.
۳-۸-۴-۳- آزمون دوربین-واتسون[۷۶]
یکی از مفروضاتی که در رگرسیون مدنظر قرار میگیرد، استقلال خطاها( تفاوت بین مقادیر واقعی و مقادیر پیشبینی شده توسط معادلهی رگرسیون) از یکدیگر است. در صورتی که فرضیهی استقلال خطاها از یکدیگر رد شود و خطاها با یکدیگر همبستگی داشته باشند، امکان استفاده از رگرسیون وجود ندارد. به منظور بررسی استقلال خطاها از یکدیگر از آمارهی دوربین-واتسون استفاده میشود. مقدار این آماره باید بین ۱٫۵ و ۲٫۵ باشد.
۳-۸-۵- تحلیل رگرسیون ساده
گفته شد که ضریب همبستگی معیار خوبی برای سنجش همبستگی خطی میان دو متغیر تصادفی میباشد. در واقع همبستگی پیرسون برای اندازگیری قدرت رابطهی بین دو متغیر کمی استفاده میشود. اما مجموعهای از روشها وجود دارد که از وجود رابطهی بین دو متغیر برای پیشبینی کردن مقدار یک متغیر از روی متغیر دیگر استفاده میکند. هر گاه مقدار داده شدهی X را با x نشان دهیم و مقدار Y را بوسیلهی تابعی مانند d(x) پیشبینی کنیم، تابع d(x) را تابع پیشبینی کننده مینامیم. متغیر اول را متغیر کنترل شده یا پیشبینی کننده مینامند. متغیر دوم را که به x بستگی دارد و مقدار آن تصادفی میباشد، متغیر پاسخ مینامند. تابع پیشبینی کننده را به صورت خطی زیر نشان میدهند.
E(Y x)= a+bx
که در آن E(Y x) را مقدار برآوردشدهی y، a را مقدار ثابت رگرسیون(عرض از مبدا) و b را ضریب رگرسیون مینامند.
۳-۸-۷- تحلیل رگرسیون چندگانه
رگرسیون چندگانه به بررسی متغیر وابستهای میپردازد که بهصورت خطی به چند متغیر کنترل شده ارتباط دارد. فرض کنید x1 , x2,…,xn متغیرهای کنترل شده و متغیر تصادفی شرطی
Y x1 , x2,…,xn متغیر وابسته باشد. مانند یک مدل خطی ساده فرض میکنیم که خطاها دارای میانگین صفر و واریانس ثابت باشند. بنابراین داریم:
E(Y x1 , x2,…,xn)= a0+a1x1+a2x2+…+anxn
که در آن ,a2,…,ak a1 ضرایب رگرسیون جزئی و مقدار عرض از مبدا a0 مقدار ثابت رگرسیون میباشد. این ضرایب میزان افزایش متغیر وابسته را به ازای یک واحد افزایش متغیر مستقل نشان میدهند و در این حالت اثرات سایر متغیرهای مستقل بر روی متغیر مورد نظر و متغیر وابسته ثابت فرض میشود.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل دادهها و اطلاعات
۴-۱- مقدمه
تجزیه و تحلیل داده ها فرایندی چند مرحلهای است که طی آن دادههایی که از طریق بکارگیری ابزارهای جمع آوری در نمونهی آماری فراهم آمده اند خلاصه، کدبنـدی و دسـته بنـدی و در نهایـت پردازش میشوند تا زمینه برقراری انواع تحلیلها و ارتباطها بین این دادهها بـه منظـور آزمـون فرضیه ها فراهم آید. در این فرایند دادهها هم از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پـالایش مـیشوند و تکنیکهای گوناگون آماری نقـش بـسزایی در اسـتنتاجهـا و تعمـیمها بـه عهـده دارنـد(خاکی،۱۳۸۴).
تجزیه و تحلیل دادهها برای بررسی صحت و سقم فرضیات برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی برخوردار است. امروزه در بیشتر تحقیقاتی که متکی بر اطلاعات جمع آوری شده از موضوع مورد تحقیق میباشد؛ تجزیه وتحلیل اطلاعات از اصلیترین و مهمترین بخشهای تحقیق محسوب میشود. دادههای خام با بهره گرفتن از فنون آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند و پس از پردازش به شکل اطلاعات در اختیار استفاده کنندگان قرار میگیرند.
۴-۲- تجزیه و تحلیل دادهها
در فصل قبل به روش تحقیق، نحوهی اندازهگیری متغیرها و روشهای آماری آزمون فرضیهها پرداخته شد. در این فصل به گزارش یافتههای تحقیق، نتایج آزمونهای آماری و تجزیه و تحلیل آن ها پرداخته میشود و نتایج به تفکیک هر فرضیه مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته و بیان میگردد.
قبل از آزمون فرضیات پژوهش و بکارگیری آزمونهای آماری، بایستی از نوع توزیع(نرمال/ غیر نرمال بودن) دادههای تحقیق، اطلاع کافی بدست آورد تا بتوان تشخیص داد که از کدام یک از روشهای آماری(پارامتریک یا ناپارامتریک) جهت آزمون فرضیات پژوهش استفاده کرد.
۴-۲-۱-آزمون نوع توزیع مشاهدات مربوط به متغیرهای تحقیق
در ابتدا به بررسی نرمال بودن توزیع متغیر هوشمندی رقابتی و ابعاد آن میپردازیم. همانطور که گفته شد در این تحقیق به منظور ارزیابی نرمال بودن توزیع دادهها از آزمون کولموگرف- اسمیرنف(ks) استفاده شده است. در این آزمون فرضیات زیر مطرح میشوند:
H0: توزیع دادههای مربوط به متغیر هوشمندی رقابتی و ابعاد آن نرمال است.
H1: توزیع دادههای مربوط به متغیر هوشمندی رقابتی و ابعاد آن نرمال نیست.